سلنیوم یکی از مواد معدنی با خاصیت آنتی اکسیدانی محسوب می شود که محدوده دریافت غذایی سلنیوم کم است بدان معنا که دریافت کمتر از آن منجر به کمبود و مصرف بیشتر از آن سبب مسمومیت با سلنیوم می­شود.

به نظر میرسد دریافت غذایی حدود 40 میکروگرم سلنیوم در روز برای تأمین گلوتاتیون پراکسیداز (GSH-Px) که آنزیم حاوی سلنیوم است، ضروری باشد. این آنزیم فعال ترین شکل سلنیوم در بافتها می باشد.

اهمیت تغذیه ای سلنیوم توسط دانشمندان چینی در سال1979 زمانی مشخص گردید که گزارش شد مکملیاری با سلنیوم از پیشرفت کاردیومیوپاتی به نام کشان پیشگیری می کند.

بیشتر سلنیوم در سیستم های بیولوژیکی در پروتئین ها به عنوان اسیدآمینه وجود دارند. با توجه به شباهت شیمیایی سلنیوم با سولفور، این اسیدهای آمینه عبارتند از سلنوسیستئین و سلنومتیونین.

سطوح بافتی سلنیوم تحت تأثیر دریافت غذایی و عوامل محیط جغرافیایی شیمیایی است. کمترین محتوای سلنیوم خاک در برخی مناطق چین، بخصوص کیشان وجود دارد. مناطق دیگری که سلنیوم کم دارند، شامل بخش هایی از فنلاند و نیوزیلند می باشند.

این عنصر در گیاهان عمدتا به شکل سلنومتیونین و در پروتئین های حیوانی به شکل سلنوسیستئین است.

جذب سلنیوم که در بخش بالایی روده باریک انجام میشود در حالات کمبود با کفایت بیشتری انجام می گیرد.

افزایش دریافت غالباً منجر به افزایش دفع سلنیوم در ادرار میگردد و سلنیوم موجود در ادرار در ارتباط با جذب سلنیوم رژیم غذایی است. میزان زیست فراهمی سلنیم در گندم، قارچ و ماهی تن به ترتیب 83، 5 و 57 درصد گزارش گردیده است.

آثار آنتی اکسیدانی سلنیوم و ویتامین E از طریق همپوشانی اعمال حفاظتی شان در مقابل تخریب اکسیداتیو، یکدیگر را تقویت میکنند. این دو ماده مغذی آنتی اکسیدان ممکن است در فعالیتهای مشترک دیگر که به حفظ سلولهای سالم کمک میکند، با هم عمل کنند.اثر آنتی اکسیدانی آنزیمهای سلولی حاوی سلنیوم ممکن است در پیشگیری از سرطان نقش داشته باشد. باید توجه داشت در کمبود سلنیوم اختلال در هورمون‌های تیروئیدی نیز گزارش می‌شود.

کمبود سلنیوم می‌تواند پیامدهای عفونی نیز در پی داشته باشد.مقدار توصیه شده دریافت سلنیوم برای زنان، مردان و نوجوانان (سنین 14 تا 18 سال) 55 میکروگرم و برای کودکان 20 تا 30 میکروگرم در روز تعیین شده است. مقدار توصیه شده دریافت در طی بارداری 60 میکروگرم و در شیردهی 70 میکروگرم در روز می­باشد.

نیاز به سلنیوم با افزایش دریافت اسیدهای چرب اشباع نشده افزایش مییابد، زیرا به فعالیت آنتی اکسیدانی سلنیوم احتیاج است.باوجود دامنه وسیع دریافت سلنیوم از مواد غذایی، کمبود آن در سراسر دنیا نادر است. وقتی دریافت غذا کافی باشد، سال ها طول میکشد تا کمبود سلنیوم پدیدار گردد.

بیماری کیشان نوعی از کاردیومیوپاتی است که به طور عمده کودکان و زنان را مبتلا می­کند و اولین بار در استان کیشان در چین مشاهده شد. شکل حاد بیماری با اختلال در عملکرد قلب همراه است در حالیکه بیماران مبتلا به شکل مزمن این بیماری بزرگی متوسط تا شدید قلب را تجربه می‌کنند.

دفتر بهبو تغذیه جامعه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی