افراد شاغل که بخش قابل توجهی از جمعیت فعال جامعه را تشکیل می دهند، حداقل یک سوم روز و یا حتی نصف روز خود را در محیط کار می گذرانند و به طور معمول یک وعده غذایی و یک میان وعده خود را در محیط کار مصرف میکنند.

تامین غذای مغذی و سالم همواره ارتقاء سلامت کارکنان را به دنبال داشته است بنابراین کارمندان برای حفظ سلامت و افزایش بازده کاری به تغذیه مناسب نیاز دارند.

نحوه تغذیه در محیط کار می تواند به افزایش استرس هم کمک کند بدین گونه که استرس همراه با تغذیه نامناسب و بی تحرکی، زمینه را برای ابتلا به بیماری های مزمن فراهم میکند.

سطح هورمون های مولد استرس مانند کورتیزول با مصرف غذا های چرب و هورمون آدرنالین در اثر مصرف زیاد قند و شکر و کافئین (موجود در چای، قهوه و نوشابه ) درخون بالا می رود.

مصرف قند ها و کربوهیدرات های ساده مثل قند و شکر، نان های سفید و بدون سبوس و برنج سفید در محیط کار اگر چه در کوتاه مدت به بالا رفتن قند خون کمک میکند، ولی با تحریک ترشح انسولین در بدن، ورود گلوکز به سلول را تسریع کرده و در نهایت کاهش قند خون و عوارض ناشی از آن مانند خستگی، خواب آلودگی و کاهش بازده کاری را به دنبال دارد.

با تغییرات جزئی از جمله کاهش مصرف قند و کافئین در محیط کار و رعایت اصل تنوع در برنامه غذایی روزانه (استفاده از 5 گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، گروه سبزی ها، گروه میوه ها، گروه گوشت و حبوبات و تخم مرغ و مغزها، گروه شیر و لبنیات) می توان به حفظ تعادل قند خون و هم چنین افزایش دریافت ریز مغذی ها کمک کرد که نتیجه آن علاوه بر حفظ سلامت وکاهش عوامل خطر بیماری های مزمن، افزایش کارایی و افزایش بازده کاری کارکنان در محیط های کار است.

تغذیه کارکنان نوبت کار (شیفتی)

در مراکزی که چند نوبت (شیفت) کاری دارند مانند کارخانه ها، بیمارستان ها، ادارات و فرودگاه ها، رعایت نظم در برنامه غذایی روزانه، توزیع مناسب انرژی در وعده های غذایی، مصرف غذا های متنوع با گنجاندن گروه های غذایی اصلی و توجه به زمان مصرف غذا در کاهش خستگی، بهبود عملکرد کارکنان و افزایش کارایی موثر است.

بعد از اتمام شیفت کاری، مصرف یک لیوان شیر کم چرب همراه با دو عدد خرما قبل از خواب در بهبود خواب موثر است.

 باید توجه داشت که زیاده روی در مصرف غذا های نشاسته ای به علت حجیم بودن، می تواند موجب خواب آلودگی و خستگی شده و بازده کاری را کاهش دهد.

افرادی که نوبت های شب کاری دارند لازم است:

• وعده اصلی غذای خود را در بعد از ظهر و یک وعده غذایی در نیمه زمان شیفت داشته باشند.
• غذا های چرب و سنگین و پر ادویه که سبب خواب آلودگی و کاهش کارایی می شود مصرف نکنند.
• در وعده غذایی خود گوشت کم چربی (به ویژه ماهی و مرغ) به شکل کبابی و یا آب پز، سبزی های تازه و سالاد، نان های سبوس دار، حبوبات و ماست کم چرب مصرف نمایند.
• در وعده غذایی خود از انواع منابع پروتئینی مثل انواع گوشت ها، حبوبات و تخم مرغ (آب پز) استفاده کنند. شیر و مواد لبنی از جمله ماست، پنیر و کشک نیز علاوه بر تامین املاحی مانند کلسیم و فسفر، از منابع خوب پروتئینی به شمار می روند.
• منابع غذایی پروتئینی، با افزایش ناقل های شیمیایی مانند نور اپی نفرین سبب افزایش هوشیاری و رفع خواب آلودگی می شود.
• با مصرف میوه در بین دو وعده غذایی، ویتامین های مورد نیاز به خصوص ویتامین های گروه B و C که در کاهش فشار های کاری و استرس سودمند است به مقدار کافی تامین می شود.

توصیه های کلی برای داشتن تغذیه مناسب در محل کار:

• با توجه به اینکه تداوم کار نشسته و بدون تحرک می تواند موجب اختلال در کارکرد دستگاه گوارش و در نهایت یبوست شود، بهتر است از نان و غلات سبوس دار استفاده کنید. بعنوان مثال بجای مصرف نان های تهیه شده از آرد سفید (مانند نان لواش، تافتون و باگت)، نان سنگک و یا نان جو مصرف کنید.
• در صورتی که امکان انتخاب غذا در رستوران محل کار وجود دارد، غذا های بخارپز، آب پز و یا کبابی را به غذا های پر چربی و سرخ شده ترجیح دهید.
• به جای گوشت قرمز، غذا هایی که با ماهی و مرغ تهیه شده اند مصرف کنید و در صورتی که امکان انتخاب وجود ندارد، تمام چربی های گوشت قرمز را قبل از مصرف جدا کنید.
• به جای نوشابه های گازدار که مقدار زیادی مواد قندی وکافئین وارد بدن کرده و جذب کلسیم را نیز مختل می نماید، از نوشیدنی های سالم مانند آب، دوغ کم نمک و بدون گاز استفاده کنید.
• اگر در محیط کار غذا هایی مانند عدسی و یا خوراک لوبیا سرو می شود، به خورش های چرب و غذا های سرخ شده ترجیح دهید. غذا هایی که با حبوبات تهیه شده اند نه تنها منبع خوب پروتئین هستند بلکه به علت دارا بودن فیبر، به سلامت بدن کمک میکنند.
• فیبر علاوه بر تنظیم حرکات دستگاه گوارش، جذب چربی ها و مواد قندی را کاهش می دهد.
• در میان وعده ها، به جای مصرف مواد قندی و شیرینی و یا بیسکویت، بهتر است از انواع سبزی و صیفی جات مثل خیار، گوجه فرنگی، کاهو، هویج و میوه ها و یا لقمه هایی که در منزل تهیه شده اند مثل نان و پنیر و سبزی استفاده کنید.

«لیلا یاری» کارشناس مسوول واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان بیضا