کلیه ها در بدن نقش های مختلفی دارند؛ از جمله اینکه باعث دفع مواد زائد و مایعات اضافی به شکل ادرار، کنترل فشار خون، کمک به ساخت سلول های خونی و تولید شکل فعال ویتامین D در بدن می شوند.

در نارسایی کلیه، کلیه ها قادر به انجام فعالیت های طبیعی خود نیستند و این امر سبب تجمع مواد زائد، سدیم، پتاسیم، فسفر و مایعات اضافی در بدن، پوکی استخوان، کم خونی و ایجاد عوارضی مانند خستگی، حالت تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، تورم در دست و پاها، افزایش فشار خون و خارش می شود. در نتیجه این افراد نیاز به تنظیم دریافت پروتئین، سدیم، پتاسیم، فسفر و کلسیم از رژیم غذایی خود دارند.

پروتئین برای رشد، نگهداری و ترمیم بدن موردنیاز است. پروتئین در بسیاری غذاها یافت می شود. متابولیسم پروتئین ها در بدن منجر به تولید یک ماده زائد به نام اوره می شود و هنگامی که کلیه ها به خوبی کار نمی کنند اوره در بدن تجمع می یابد و باعث ایجاد عوارض می شود.

بنابراین این افراد باید از مصرف زیاد غذاهای پروتئینی شامل گوشت قرمز، ماکیان (مرغ و بوقلمون) ماهی، میگو، تخم مرغ و فرآورده های لبنی پرهیز کنند. حبوبات، غلات و سبزیجات نیز حاوی مقادیری پروتئین است.

از طرف دیگر مصرف کم پروتئین نیز برای بدن مضر بوده و باعث تحلیل عضلانی، بدتر شدن روند بیماری و سوء تغذیه می شود. میزان نیاز به پروتئین در افراد مختلف بر اساس وزن، سن و دیگر شرایط متفاوت بوده و میزان دقیق آن باید توسط متخصص تغذیه برآورد شود.

اهمیت کاهش سدیم در بیماری های کلیه

اغلب در نارسایی کلیه به دلیل نبود توانایی کلیه در دفع سدیم اضافی، نیاز به محدودیت دریافت سدیم وجود دارد. مصرف زیاد سدیم باعث تشنگی بیش از حد و مصرف مایعات اضافه می شود.

در نتیجه به این افراد توصیه می شود به جای نمک از چاشنی های بدون سدیم مانند لیمو، سرکه، سیر، پیاز، فلفل، شوید، برگ بو، زیره، تخم کرفس، تره، دارچین، میخک، پودر کاری، خردل، زنجبیل، نعناع، پونه، رزماری، ریحان، آویشن و زرد چوبه برای طعم دار کردن غذاها استفاده کنند.

از کنسروها، سوپ های آماده، گوشت و ماهی دودی، گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس، کالباس، ژامبون، کراکر های نمکی، مغز های شور، ترشی ها، زیتون شور، دوغ، انواع سس ها، سس سویا، پاپ کورن، چیپس، پفک و سایر تنقلات که سدیم بالایی دارند پرهیز شود. از پنیرهای کم نمک استفاده کرده و برای کاهش نمک، پنیر را چند ساعت قبل از مصرف در آب گذاشته و هنگام مصرف بشویند.

محدودیت دریافت پتاسیم و فسفر در بیماران نارسایی کلیوی

پتاسیم یک ماده معدنی است که در بسیاری از غذاها وجود دارد و در عملکرد طبیعی عضلات قلب و ماهیچه ها نقش دارد. با این حال، هنگامی که کلیه ها سالم نیستند، اغلب نیاز به محدود کردن دریافت پتاسیم وجود دارد. میزان مجاز دریافت پتاسیم توسط متخصص تغذیه تعیین می شود.

به طور کلی مقادیر زیاد پتاسیم در غذاهای زیر یافت می شود:

· بعضی میوه و سبزی ها مانند موز، خربزه، هندوانه، پرتقال، سیب زمینی و گوجه فرنگی

· شیر و ماست

· حبوبات

· غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت قرمز، ماهی، بوقلمون و مرغ

این بیماران نیاز به محدودیت دریافت فسفر نیز دارند. فسفر به میزان زیادی در غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت، مرغ، ماهی، مغزها و دانه ها ،حبوبات و محصولات لبنی (شیر، ماست، پنیر و دوغ)، میگو، دل، جگر، قلوه، فست فودها و نوشابه سیاه یافت می شود.

کلینیک تغذیه و رژیم درمانی بیماری های کلیوی واقع در واحد تغذیه (طبقه سوم، واحد یک) درمانگاه امام رضا (ع) روزهای سه شنبه هر هفته از ساعت 12-8 صبح آماده خدمت رسانی به مراجعان در زمینه های نارسایی مزمن یا حاد کلیه، همودیالیز یا دیالیز صفاقی، سنگ کلیه و پیوند کلیه است./ف.نوروزی فرد

«فاطمه نوری پور» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز

پایان خبر