دیابت شامل گروهی از اختلالات متابولیک است که با افزایش مزمن قند خون و در نتیجه وجود نقص هایی در ترشح انسولین، عملکرد انسولین و یا هر دو حاصل می شود. دیابت یک بیماری خاموش، اما پیشرونده است که به تدریج تمامی بافت های بدن را درگیر می کند و ممکن است فرد دیابتی، سال ها از ابتلا خود به این بیماری بی خبر باشد.

بر اساس آخرین آمار، در جهان 537 میلیون بزرگسال با دیابت زندگی می کنند (1 نفر از هر نفر10). پیش بینی می شود این تعداد تا سال 2023، به 643 میلیون نفر و تا سال 2045 ، به 783 میلیون نفر افزایش یابد.

انواع مختلف دیابت شامل دیابت نوع یک، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری است، اگر دیابت کنترل نشود، عوارض آن به مروز زمان ظاهر می شود. از عوارض بلند مدت آن، می توان به نارسایی کلیوی، مشکلات بینایی، سکته قلبی و مغزی اشاره کرد. رعایت برنامه غذایی سالم در کنار مصرف منظم داروها و کنترل قند خون، از بسیاری از عوارض جلوگیری می کند.

نکات تغذیه ای زیر به بیماران مبتلا به دیابت توصیه می شود:

1- بهترین الگوی غذا خوردن در افراد دیابتی، مصرف غذا در 6 وعده (3 وعده اصلی و 3 میان وعده) و در ساعات معین است تا از افت قند خون جلوگیری شود.

2- انواع نان لواش، باگت، ساندویچی و به طور کلی نان هایی که با آرد سفید تهیه شده اند و فاقد سبوس هستند، کمتر مصرف شوند. بهترین نان در افراد دیابتی بدون نارسایی کلیوی، نان تهیه شده از آرد کامل (سبوس دار) است.

3- برای پیشگیری از نوسات قند خون، برنج به صورت مخلوط با حبوبات و سبزیجات مانند عدس پلو، لوبیا پلو، ماش پلو مصرف شود.

4- مصرف قندهای ساده (قند و شکر، عسل، شکلات، نقل، شیرینی ها) کاهش داده شود.

5- فیبر با طولانی کردن زمان گوارش، سطح قند خون را تعدیل می کند، بنابراین باید مقدار متعادلی میوه و سبزی در طی روز مصرف شود.

6- ممکن است شنیده باشید، «فرد دیابتی به هیچ وجه نباید برنج یا سیب زمینی یا میوه مصرف کند» یا «مواد غذایی تلخ باعث کاهش قند خون می شوند» از باورهای غلط در جامعه است و نباید به آنها توجه کرد.

7- رژیم غذایی غنی از پروتئین، از نوروپاتی و ناراحتی های عصبی در افراد مبتلا به دیابت پیشگیری می کند. بهتر است مصرف گوشت قرمز کاهش و مصرف ماهی و مرغ افزایش یابد، البته در افراد دیابتی مبتلا به نارسایی کلیوی میزان پروتئین مصرفی باید توسط مشاور تغذیه تعیین شود.

8- اسید های چرب امگا سه، با اثر ضد التهابی خود می توانند از عوارض دیابت پیشگیری کنند، به همین دلیل توصیه می شود حداقل 2 بار در هفته ماهی (به خصوص ماهی سالمون و ساردین) استفاده شود.

9- مصرف روغن های جامد، غذاهای آماده و سرخ شده و همچنین چربی های موجود در منابع حیوانی (کره، خامه، گوشت قرمز و فرآورده های آن) محدود شود.

10- مصرف مغزهای خام و بدون نمک، به علت اسید های چرب ضروری به عنوان میان وعده توصیه می شود، البته باید در نظر داشت که به دلیل کالری بالا، موجب اضافه وزن و چاقی شده و در مصرف آنها تعادل را باید رعایت کرد.

11- افراد دیابتی بهتر است به نشانگرهای رنگی تغذیه ای محصولات غذایی توجه کنند و محصولات با قند و چربی کمتر را انتخاب کنند.

12- در افراد مبتلا به دیابت نوع دو، کاهش وزن به کنترل قند خون، کاهش فشارخون و کاهش خطر حملات قلبی و سکته کمک می کند.

«سیده پریسا موسویان» دکتری علوم تغذیه و کارشناس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز